اسلام شناسان از منظر علی شریعتی

دکتر شریعتی خود در مقاله «معبودهای من» از کتاب «کویر» اساتیدش و احساس خود نسبت به آنها را چنین وصف کرده است:

«پروفسور ماسینیون، استاد بزرگوار و نابغه من که خیلی چیزها از او دارم و در ساختمان دل من دست داشته است ... وی مجموعه ای از درخشان ترین زیبایی های ممکن در وجود یک مرد، در سیمای یک انسان و در روح یک عالم بود، در سراسر عمرم از این پیرمرد هفتاد و نه ساله فرانسوی زیباتر ندیده ام، نه تنها زیبایی معنوی و روحی و اخلاقی و فکری، که زیبایی محسوس نیز در او چنان متجلی و قوی بود که هر چهره زیبایی را در پاریس پس از دیدار او، زشت و سرد و بی معنی و عروسکی می یافتم... من در حضور او، خود را در برابر یک روح بزرگ و یک انسان فراتر و یک خوبی مطلق و متعالی  و یک انسان نفیس و بسیار کمیاب می یافتم ... او مردی بزرگ بود، بزرگ به همه معانی کلمه، در فرانسه به آن بزرگی، در دانشگاه سورین به آن سرشاری و آوازه، مثل ماسینیون خیلی نبود. گوروویچ، شوارتز، سارتر، هاتری لوفور، کوکتو، از چهره های پرافتخار فرانسه بودند و جز کوکتو، دیگران را هم از نزدیک می شناختم، بخصوص لوفور و بالاخص گوروویچ را که شاگرد او بودم و پنج سال تمام و در همه درس هایش حضور و با افکار پیچیده او که همه را به فغان آورده بود آشنایی دقیق و کاملی داشتم.

همه مرا گوروویچ شناس می نامیدند. در کلاس جامعه شناسی، بچه ها مرا از مریدان و خواص گوروویچ و شیفتگان و نزدیکان فکری او می خواندند. هر وقت به من می رسیدند، به شوخی به گوروویچ متلک می گفتند. اصطلاحات و تعبیرات و ژست های خاص او را تقلید می کردند. این یهودی کمونیست سابق فراری روس که زندگی اش به افسانه شبیه بود... گوروویچ نابغه جامعه شناسی دنیا بود، اما ماسینیون چیزی دیگری بود ! گوروویچ تنها احساس نبوغ و عظمت فکری و علمی به آدم می داد، اما ماسینیون، گر چه بزرگ ترین اسلام شناس جهان معاصر بود{!!} اما زیبایی روح و جلال انسانیت و احساس ظریف و پرجاذبه او بیشتر در نزدیکانش اثر می گذاشت تا نبوغ علمی و فکری اش...

آن چنان که من در اسلام شناسی بر راه او رفتم، اما در انسان شناسی از او همچنان شرمسارم. من گوروویچ را تعظیم می کردم، اما ماسینیون را تقدیس لوفور، سارتر، گوروویچ مغزم را پر می کردند، عقلم را سیر می کردند، مرا اندیشیدن می آموختند. ژان کوکتو اعجاب مرا بر می انگیخت و همواره با شگفتی خیره ای به او می اندیشیدم. این روح چند بعدی رنگارنگ! اما ماسینیون را « دوست داشتم » و به او ارادت می ورزیدم، روحم را سیراب می کرد. قلبم را پر می کرد از او بیش از علم و بیش از فکر؛ خوب بودن را، در سطح بسیار متعالی و مرتفعی می شناختم...

آه ، اگر در زندگی ماسینیون را نمی شناختم! احساس می کنم که اگر این حادثه بزرگ در عمرم رخ نمی داد، تا آخر عمر از چه چیزها بی خبر می ماندم! آنچه را از او گرفتم – اگر او نمی بود و یا من با او نمی بودم – از چه کسانی می توانستم بگیرم ؟ از چه کتاب هایی می توانستم بیاموزم؟!... خدایا ! تو را چگونه سپاس بگزارم ؟! چگونه ؟ ...ممکن بود من بمیرم و هرگز چون او، مردی را که به یک اعجاز می مانست، نبینم. چه وحشت آور است تصور آن که ممکن بود چنین حادثه ای پیش نیاید. تصور زندگی من بی آشنایی با او، تصور من بی او ! چه روح فقیر و دل کوچک و مغز عادی و نگاه احمقی می داشتم ! از احتمال اشتباهم با آنها که هرگز او را و یا – اگر باشد – کسی چون او را نشناخته اند بر خود می لرزم... و بعد ... چه بگویم ؟ گوروویچ که نگاهی جامعه شناس به چشمان من بخشید و جهتی تازه و افقی وسیع در برابرم گشود، و پروفسور برک که مذهب را نشانم داد که از پشت عینک جامعه شناسی، چگونه می توان دید و همین درس بزرگ موجب شد که صدها هزار دانستنی های بیهوده ای که در اینجا آموخته بودم و به کارم نمی آمد، همه ارجمند و به دردخور شود و چه داستان مفصلی است! و شوارتز و لوفور که مرا با بینش های جدید امروز... در مسائل مکتبی و ایدئولوژیک آشنا کردند. (کویر، صفحات ۷۸ تا ۹۰.)